Scratch 3.0 ile Merhaba Dünya!

Bir kullanıcının yeni bir programlama dili öğrenirken ilk olarak ekrana yazdıracağı ilk çıktı, Türkçe anlamıyla “Merhaba Dünya” cümlesidir. Ben de size hem bir merhaba demek hem de birazdan okuyacağınız yazı hakkında bir ipucu vermek istedim. Bu yazımın konusu Scratch 3.0!

Scratch, 3.0 Beta sürümünü Ağustos ayında görücüye çıkardı. 2.0’dan dönüşümünün tamamlanmasının Ocak 2019 içerisinde olacağı duyurulan haberler arasında. HTML5 altyapısını kullanarak geliştirilen Scratch, bu yeni sürümle beraber tablet ve cep telefonlardan da kullanılabilir hale geliyor.

Ben de Eğitim Teknolojileri Uzmanı olarak görüşlerimi sizlerle paylaşmak istedim. Bu yazımda Scratch ile hiç karşılaşmamış meraklı okurlar için de öğretici olması açısından Scratch’ın programlama ortamının özelliklerinden, hangi yaş gruplarına nasıl uygulanabileceğinden ve derslerde nasıl kullanıldığından da bahsetmek istiyorum.

Scratch nedir?

Scratch, ABD’de bulunan MIT’in (Massachusetts Institute of Technology) geliştirdiği, 8-16 yaş arası çocukların kullanımına göre tasarlanmış ve çok basit bir arayüze sahip programlama ortamıdır. Geleneksel programlama dillerinin aksine kullanıcı, istediği fonksiyonları fareyle tıklayıp sürükleyerek animasyonlar, oyunlar ve hikâyeler yaratabilir.

Renkli bir arayüze sahip olduğu için çocukları yaratıcılığa teşvik ederek animasyon yapmalarını sağlar. JAVA, C, Python, PHP, Visual Basic gibi birçok programlama dilinin yanında Scratch hazır fonksiyonları kategorilere ayırıp kolay bir biçimde kullanıma sunar. Bu sayede programlamaya yeni başlayan kişiler, algoritma yapısını “if, else, while, for” gibi karmaşık kod yapılarını ve noktalama işaretleri gibi dikkat gerektiren kod satırlarını kullanmadan kavrayabilir.

Scratch’i ister bilgisayarınıza kurabilir, isterseniz web tarayıcınızın penceresinden kullanabilirsiniz. Üye olursanız, başkalarının yarattığı programları ve animasyonları görebilir, hoşunuza gidenleri kendi isteğinize göre değiştirebilir veya kendi animasyonlarınızı diğer kişilerle paylaşabilirsiniz.

 

Scratch 3.0 yenilikleri

Scratch 3.0 Beta sürümüne dönecek olursak, karşımıza rengarenk bir arayüz çıkıyor. Bu sürümle birlikte sahne sağ köşeye alınmış. Menüler sol tarafa yaslanmış ve kodlar bölümünde aşağıya doğru inildiğinde blok kategorileri arasında geçişin olması çok kullanışlı ve güzel olmuş.

Kod bloklarının altında bulunan bu  düğmeye tıkladığınızda 2.0’daki kısıtlı eklenti penceresinin 3.0’da geniş bir eklenti penceresi olarak yenilendiğini göreceksiniz. Bu geniş penceredeki sekmeleri inceleyelim.

Müzik, Kalem, Video Algılama, Çeviri, Micro:Bit, Lego Mindstorms EV3 ve Lego WeDo 2.0 seçeneklerini görüyoruz. Müzik sekmesiyle birlikte, animasyonumuza sesle ilgili işlemler yapabiliriz. Scratch’in daha önceki sürümünde mevcut olan ses işlemlerini yürütebileceğimiz kod düğmeleri yeni sürümle birlikte yeniden karşımızda. Kalem sekmesiyle birlikte, kalemle ilgili kodlara ulaşabiliriz. Video Algılama sekmesiyle birlikte oyunumuza web kamera görüntüsünü ekleyip, yaptığımız animasyonla bağlantı kurabiliriz. Kameradan algıladığı hareketlere bağlı şartlar oluşturacağımız kodlara buradan ulaşabiliriz.

Çeviri sekmesiyle birlikte animasyonlarımıza girilen metni, seçtiğimiz dile çeviren kod düğmelerini bulabiliriz. Micro:Bit sekmesiyle birlikte Scratch, Micro:Bit kitini bluetooth yardımıyla otomatik olarak algılıyor ve çeşitli oyunlar yapabileceğimiz kod düğmelerini burada görmemizi sağlıyor. Bu eklentiyi kullanabilmeniz için Scratch Link yazılım eklentisini bilgisayarınıza kurmanız gerekiyor. Lego Minstorms EV3 sekmesiyle birlikte Lego Ev3 robotik setinin Scratch programı üzerindeki kod düğmelerine ulaşabiliriz. Lego WeDo 2.0 sekmesiyle birlikte Lego’nun WeDo 2.0 setinin Scratch programı üzerindeki kod düğmelerine ulaşabiliriz.

 

Scratch 3.0 Beta’da kostüm ve sesler

Yeni sürümle “Kostümler” sekmesine baktığımızda eklentinin yenilendiğini görüyoruz. Yeni kukla tasarımlarımız için gruplama, grubu çözme, ileri, geri, önde, geride gibi tuşların eklenmesi kullanılırlığı arttırmış. “Bitmap’e Dönüştür” ve “Vektöre Dönüştür” düğmelerine tıkladığınızda değişen menülere kolayca ulaşabiliyoruz artık.

Kuklamıza köstüm eklemek istediğimizde  düğmesine tıkladığımızda Kostüm seç, Çizim, Sürpriz, Kostüm yükle, Kamera gibi seçenekleri kullanabiliyoruz. Burada dikkatimi çeken sürpriz düğmesinin eklenmesi. Düğmeye tıkladığınızda rasgele bir kuklanın geldiğini göreceksiniz.

Sesler sekmesine tıkladığımızda düğmelerin alt tarafta sıralandığını görüyoruz. Yeni sürümle birlikte gelen yankı ve robot efektleriyle eğlenceli sesler oluşturabiliriz. Yeni ses eklemek için sesler sekmesinin altındaki simgeye tıklayarak Bir Ses Seç, Kaydet, Sürpriz, Ses Yükle seçeneklerini kullanabiliriz. Kostümlerde olduğu gibi sürpriz düğmesini ses sekmesinde de görüyorum. Düğmeye tıkladığınızda rasgele bir ses dosyasının geldiğini görebilirsiniz.

Scratch 3.0 Beta sürümünde sahne bölümüne baktığımda da kullanıcıları heyecanlandırabilecek yenilikler görüyorum. Kuklaya ait özelliklerin; Koordinatlar, Göster/Gizle, Büyüklük ve Yön düğmelerine ulaşmamız kolay şekilde yeniden tasarlanmış.

Sahnenin bölümünün hemen altında konumlanmış kukla ve sahne menüleri sayesinde hızlı bir şekilde kukla ve sahneyle ilgili değişiklik yapabilmemiz için yeniden tasarlanmış.

 

Merak edilenler

Arayüzü incelediğimde keşfettiğim yenilikler dışında aklıma takılan sorular da oldu. Bunları da sizlerle paylaşmak istiyorum.

• En çok merak ettiğim konulardan biri eski sürüm olan Scratch 2.0’da yaptığım projelerimi yeni sürümle birlikte çalıştırabilecek miyim? Evet. Önceki projelerin Scratch’in yeni 3.0 sürümünde çalışmaya devam etmesi için sürümün üstünde çok sıkı bir çalışma sürdürdüklerini öğrendim.
• Yeni düğmelerin eski sürüme göre daha büyük olduğunu görüyoruz. Bunun nedenini merak ediyor musunuz? Scratch 3.0’ın tabletlerde ve telefonlarda kullanılabilmesi için blokları büyütmüşler. Bu şekilde düğmeleri sürüklemek ve parmakla tıklamak daha kolay olacaktır diye düşünüyorum.
• “Scratch 3.0 sürümünü hangi tarayıcılar destekleyecek?” sorusunu sorduysanız bir iyi, bir de çok iyi haberim var. İyi haberden başlayalım, Scratch 2.0 sürümünde desteklenirken gördüğümüz Internet Explorer’ı yeni sürümle birlikte desteklemediğini göreceğiz. Tavsiyem yeni sürüm sunulmadan tarayıcınızı yükseltmeniz. Gelelim daha iyi haberlere, Scratch 3.0’ı Google Chrome, Microsoft Edge, Mozilla Firefox ve Safari’de kullanabileceksiniz.
• Scratch 3.0 sürümü yayınlandığında “Scratch 1.4 ve Scratch 2.0 çevrimdışı (offline) sürümlerini hâlâ indirip kullanabilecek miyiz?” diye soracağınızı düşünüyorum. Hemen yanıtlayayım: Evet, Scratch 1.4 ve Scratch 2.0 çevrimdışı sürümlerinin indirilebilmesi için birkaç yıl daha destek hizmeti sunmayı planlıyormuş.

Scratch 3.0 Beta sürümünün yapılandırma çalışmaları hâlâ devam ediyor. Gelecek blog yazısına kadar yetişeceğini umuyorum.

Görüşmek dileğiyle :).